Sözleşme feshi, taraflardan birinin sözleşmeyi sona erdirme iradesini karşı tarafa iletmesiyle gerçekleşir. Kural olarak fesih bildirimi yazılı şekle tabi olmamakla birlikte (TBK md.132), ispat kolaylığı açısından yazılı yapılması önerilir. Fesih beyanının karşı tarafa ulaşması kurucu unsurdur ve varması gereken bir irade beyanıdır.
Fesih sebepleri, sözleşmede belirtilmiş olabilir veya kanunlarda düzenlenen haklı nedenlere dayanabilir. Fesih sürecinde tarafların haklarının korunması ve usule uygun hareket edilmesi önemlidir.
Sözleşmenin Feshi Şartları
Tarafların anlaşmaya dayalı yükümlülüklerini sona erdirmek için fesih sürecinin düzgün ve yasalara uygun şekilde yürütülmesi büyük önem taşır.
Sözleşmenin fesih şartları, sözleşmenin ve fesih maddesinin dikkatlice incelenmesi, geçerli bir fesih nedeninin belirlenmesi, yazılı usule uygun şekilde iletilmesi ve feshe bağlı yükümlülüklerin eksiksiz yerine getirilmesi ile hukuka uygun olarak gerçekleştirilir.
Sözleşme hukuku alanında uzman olan Av. Hamza Bağırsakcı, ticari anlaşmazlıklarınızı çözmek ve sözleşmelerinizi profesyonel bir şekilde yönetmek için yanınızda. Hukuki süreçlerinizi güvence altına almak adına 0541 526 98 40 numarasından kendisine ulaşabilirsiniz.
1. Sözleşmenin ve Fesih Maddesinin İncelenmesi
Sözleşmenin feshedilmesi sürecine başlamadan önce, tarafların imzaladığı sözleşmenin hükümleri dikkatlice incelenmelidir:
● Sözleşmede feshe dair özel bir madde veya prosedür bulunuyor mu?
● Fesih için belirtilen şartlar neler?
● Bildirim süreleri, yöntemleri ve diğer gereklilikler nedir?
● Cezai şart, tazminat gibi feshe bağlı yükümlülükler
● Rekabet yasağı, gizlilik gibi fesih sonrası yükümlülükler incelenmelidir.
Fesih maddesi bulunmayan hallerde, sözleşmenin niteliğine göre Türk Borçlar Kanunu’nun genel hükümleri (md.126-128) ile ilgili özel kanun hükümleri (örneğin TTK md.18/3) uygulanır. Yargıtay içtihatları da bu konuda yol göstericidir (örn: Yargıtay HGK, 2017/11-90 E., 2018/1259 K.).
2. Fesih İçin Geçerli Nedenlerin Tespiti
Sözleşmenin feshi için meşru ve geçerli bir nedenin varlığı gereklidir. Aşağıdaki durumlar genellikle fesih için temel gerekçeler arasında yer alır:
- Sözleşme ihlali: Taraflardan birinin, sözleşmede belirlenen yükümlülükleri yerine getirmemesi.
- Esaslı ihlal niteliğindeki yükümlülük ihlalleri
- Ödemede temerrüt (TBK md.123)
- Ayıplı ifa veya gereği gibi ifa etmeme (TBK md.112)
- İfanın imkansızlığı: Sözleşme kapsamındaki edimlerin yerine getirilmesinin objektif olarak imkânsız hale gelmesi.
- Borçlunun kusuru olmaksızın ifa imkânsızlığı (TBK md.136)
- Borçlunun kusuruna dayalı ifa imkânsızlığı (TBK md.112)
- Aşırı ifa güçlüğü (TBK md.138)
- Tarafların mutabakatı (İkale): Her iki tarafın da sözleşmenin sona erdirilmesi konusunda anlaşmaya varması.
- Tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanları
- Yeni bir sözleşme niteliğinde olması
- Asıl sözleşmedeki şekil şartlarına tabi olması
- Olağanüstü Fesih Nedenleri:
- Güven ilişkisinin sarsılması
- Ekonomik veya teknik zorunluluklar
- Mücbir sebepler
Geçerli bir fesih nedenin varlığı ve ispatlanabilir olması sözleşmenin tek taraflı feshi durumunda olası yasal riskleri en aza indirir.
3. Yazılı Fesih Bildiriminin Gönderilmesi
Fesih sürecinin resmi hale gelebilmesi için diğer tarafa yazılı bir bildirim yapılması gerekir.
Bu bildirimin içeriğinde fesih niyetinin açıkça belirtilmesi, fesih gerekçelerinin yer alması ve fesih tarihinin net bir şekilde ifade edilmesi zorunludur. Ayrıca karşı tarafın yerine getirmesi gereken işlemler varsa bunların da bildirimde yer alması gerekir.
Bildirim, sözleşmede öngörülen yönteme uygun olarak, noter aracılığıyla ya da taahhütlü posta ile gönderilmelidir. Bu şekilde yapılan bir bildirim, fesih sürecinin hukuka uygun şekilde ilerlemesini sağlar.
Bildirimin muhataba ulaşması (varması) kurucu unsurdur. Fesih beyanı, muhataba ulaştığı anda hüküm ve sonuçlarını doğurur (TBK md.11). Muhatabın bildirimi almaktan kaçınması halinde, tebligat usulüne uygun yapılmışsa bildirim yapılmış sayılır.
4. Feshe Bağlı Yükümlülüklerin Yerine Getirilmesi
Sözleşmenin feshi, kural olarak ileriye etkili (ex nunc) sonuç doğurur. Bu ilke uyarınca fesih, sözleşmeyi fesih tarihinden itibaren sona erdirir ve tarafların gelecekteki borç ve yükümlülüklerini ortadan kaldırır. Ancak fesih anına kadar doğmuş olan hak ve borçlar varlığını korur. Taraflar, fesih tarihine kadar gerçekleşen edimlerden kaynaklanan borçlarını ifa etmekle yükümlüdür.
İstisnai hallerde feshin geriye etkili (ex tunc) sonuç doğurması da mümkündür. Bu durumda sözleşme başlangıçtan itibaren ortadan kalkar ve taraflar aldıklarını sebepsiz zenginleşme hükümleri çerçevesinde iade etmekle yükümlü olur. Örneğin, sözleşmenin butlanı halinde veya bazı özel durumlarda fesih geriye etkili sonuç doğurabilir.
Fesih sonrası yükümlülükler şunları kapsar:
- Mali sorumlulukların yerine getirilmesi
- Varlıkların iadesi
- Gizlilik ve rekabet yasağı gibi devam eden yükümlülükler
- Tazminat ve cezai şart ödemeleri
Tarafların fesih sonrası yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmesi, gelecekte ortaya çıkabilecek hukuki uyuşmazlıkları önler. Bu nedenle fesih sürecinin tamamlanmasında ibra belgesi düzenlenmesi önem taşır. İbra belgesi, tarafların karşılıklı borçlarını ifa ettiğini ve birbirlerinden herhangi bir alacak taleplerinin kalmadığını belgeler.
Tek Taraflı Sözleşme Feshi Nasıl Yapılır?
Tek taraflı sözleşme feshi, sözleşmede yer alan fesih hakkına veya kanundaki genel hükümlere dayanarak karşı tarafa bildirimde bulunmak suretiyle yapılır.
Türk Borçlar Kanunu’na göre tek taraflı fesih, bozucu yenilik doğuran bir hak niteliğindedir ve belirli şartlar altında kullanılabilir. Sözleşmede özel fesih hükümleri varsa öncelikle bunlar uygulanır. Aksi halde genel hükümler (TBK md.126-128) ve özel kanunlardaki düzenlemeler (örneğin İş Kanunu md.24-25) esas alınır.
Tek taraflı feshin geçerli olabilmesi için haklı bir nedene dayanması gerekir. Haklı neden olmaksızın yapılan fesih, haksız fesih tazminatı yükümlülüğü doğurur. Yargıtay içtihatlarına göre, haklı nedenin varlığını ispat yükü fesih hakkını kullanan tarafa aittir.
Fesih bildirimi, varması gereken bir irade beyanıdır ve karşı tarafa ulaşmakla hüküm ve sonuçlarını doğurur. Bildirimin şekli konusunda kanunda açık bir düzenleme yoksa da ispat kolaylığı açısından noter veya KEP gibi resmi yöntemler tercih edilmelidir.
Fesih hakkının kullanılmasında dürüstlük kuralına uyulmalı ve kanuni bildirim sürelerine riayet edilmelidir. Örneğin belirsiz süreli sözleşmelerde makul bir bildirim süresi tanınması, ani feshin ise ancak haklı sebeplerin varlığında mümkün olması esastır.
Hemen İletişime Geç
Merkez Mh. Abide-i Hürriyet Cd. No:152 D:11 Şişli / İSTANBUL
Sözleşme Fesih Türleri
Fesih türleri, sözleşmenin niteliğine, süresine ve tarafların durumuna göre farklılık gösterir.
Sözleşmenin Niteliğine Göre:
Olağan fesih, belirsiz süreli sözleşmelerde taraflardan birinin belirlenmiş bildirim süresine uyarak sözleşmeyi sona erdirmesidir. Olağanüstü fesih ise haklı bir sebep olduğunda, taraflardan birinin bildirim süresine uymaksızın sözleşmeyi derhal sona erdirmesi anlamına gelir.
Tarafların Durumuna Göre:
Karşılıklı anlaşma ile fesih, tarafların rızasıyla sözleşmenin sona erdirilmesi ve fesih şartlarının birlikte belirlenmesidir. Mahkeme kararı ile fesih ise taraflardan birinin talebi üzerine mahkemenin sözleşmeyi sona erdirmesidir. Bu durum genellikle taraflar arasında anlaşmazlık yaşandığında veya diğer fesih yollarının mümkün olmadığı hallerde tercih edilir.
Sözleşme Süresine Göre:
Belirli süreli sözleşmeler, sürenin dolmasıyla kendiliğinden sona erer. Ancak taraflar arasında fesih bildirimi kararlaştırılmışsa veya sözleşme on yıldan fazla sürmüşse belirli şartlarla fesih yapılabilir. Belirsiz süreli sözleşmeler ise haklı sebeplerin varlığıyla derhal sona erdirilebilir.
Sözleşme Feshinin Yaygın Nedenleri
Fesih nedenleri genellikle sözleşme ihlalleri, taraflar arasındaki anlaşmazlıklar ve güven ihlalleri gibi durumları içerir. Başlıca fesih nedenleri şunlardır:
Örneğin, bir tarafın sözleşme şartlarına uymaması veya anlaşmazlıkların çözülememesi en yaygın fesih sebepleri arasındadır.
Sözleşme Feshedildikten Sonra Ne Olur?
Fesih bildirimi karşı tarafa ulaştığı andan itibaren sözleşme sona erer ve geri alınamaz nitelik kazanır.
Feshin sonuçları şu şekilde ortaya çıkar:
Feshin İleri Etkili Sonuçları:
Fesih kural olarak ileriye etkili (ex nunc) sonuç doğurur. Fesih tarihine kadar doğmuş borçlar ve haklar varlığını korur, ancak yeni borç doğmaz. Taraflar fesih tarihine kadar olan yükümlülüklerini yerine getirmekle mükelleftir.
Tasfiye Süreci:
Taraflar arasındaki mali ve hukuki ilişkilerin tasfiyesi gerekir. Bu kapsamda muaccel alacakların ödenmesi, malların iadesi, hesapların kapatılması gibi işlemler gerçekleştirilir. Tasfiye sürecinin tamamlanmasıyla hukuki ilişki tamamen sona erer.
Devam Eden Yükümlülükler:
Bazı yükümlülükler fesihten sonra da devam edebilir:
- Sır saklama yükümlülüğü
- Rekabet yasağı
- Tazminat ödeme yükümlülüğü
- Gizlilik anlaşması kapsamındaki yükümlülükler
İbra ve Hukuki Sonuçlar:
Tarafların karşılıklı borçlarından kurtulduklarını belgelemek için ibra belgesi düzenlenebilir. Bu belge, ileride çıkabilecek uyuşmazlıkları önler.
Sıkça Sorulan Sorular
Sözleşme feshi konusunda sıklıkla merak edilenleri yanıtladık.
Sözleşme feshi kaç gün içinde iptal edilebilir?
Sözleşme feshi, taraflardan birinin sözleşmeyi sona erdirme iradesini karşı tarafa bildirmesiyle gerçekleşir. Fesih işleminin iptali, yani fesih beyanından dönülmesi ise hukuken mümkün değildir.
Tek taraflı imzalanan sözleşme geçerli mi?
Hayır, sözleşme kanunen yazılı şekil şartına tabi ise ve sadece bir tarafın imzasını taşıyorsa geçerli sayılmaz.
Ancak bazı durumlarda sözleşmenin tek taraflı imzalanmış olması, diğer tarafın zımni kabulü veya sözleşmenin uygulanmasıyla geçerlilik kazanabilir. Bu nedenle her somut olayın kendi koşulları içinde değerlendirilmesi önemlidir.
Sözleşme tek taraflı fesih edilebilir mi?
Evet, haklı sebeplerin varlığında tek taraflı fesih mümkündür.
Sözleşme taraflarca önceden belirlenen şartlara veya hukuki düzenlemelere uygun olarak tek taraflı sözleşme feshedilebilir.
Sözleşmede fesih maddesi yoksa ne olur?
Eğer sözleşmede fesih maddesi yoksa, Türk Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu sözleşmenin feshi ile ilgili genel hükümler devreye girer.
Bu durumda fesih için haklı nedenlerin varlığı ve bildirim süresine uyulması önemlidir.
Bize Ulaşın
Whatsapp