Mirasta Saklı Pay Nedir?

Saklı pay, miras bırakanın (murisin) vefatı sonrası belirli mirasçılara kanunla tanınmış olan miras bırakanın tasarruf yetkisini sınırlayan ve mirasçının rızası olmadan ortadan kaldırılamayan dokunulmaz miras payı hakkıdır.

Yasal miras payı, kanuni mirasçıların mirastan alacakları paydır. Saklı pay ise bu yasal payın kanunla korunan belirli bir oranıdır. Örneğin, miras bırakanın çocuğunun yasal miras payı 1/2 iken, saklı payı bunun yarısı olan 1/4’tür. Miras bırakan ancak yasal payın saklı pay dışında kalan kısmında serbestçe tasarruf edebilir.

Miras bırakan, saklı paylı mirasçılarının bu haklarını ihlal edecek şekilde tasarrufta bulunamaz. 4271 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 505 ve devamı maddeleri uyarınca miras bırakanın çocukları, torunları, anne ve babası ile sağ kalan eşi saklı paylı mirasçı olarak koruma altına alınmıştır.

Mirasta Saklı Pay Sahipleri Kimlerdir?

Miras hukuku kapsamında saklı pay sahibi mirasçılar, miras bırakanın altsoyu (çocukları, torunları), anne ve babası ile sağ kalan eşidir.

Kardeşler ise 2007’de yapılan kanun değişikliği ile saklı pay hakkını kaybetmiştir.

Saklı Pay Nasıl Hesaplanır? (Mirasçıların Saklı Pay Oranları)

Saklı pay, miras bırakanın terekesi üzerinden belirli oranlarda hesaplanır.

Türk Medeni Kanunu’na göre, mirasçılar arasında belirli kişilerin saklı pay hakları korunur. Saklı pay oranları, mirasçının kim olduğuna göre değişiklik gösterir.

2024 itibariyle güncellenen düzenlemelere göre saklı pay oranı hesaplama:

Mirasçı Türü	Saklı Pay Oranı	Açıklama
Çocuk ve Torun (Alt Soy)	Yasal miras payının %50’si	Miras bırakanın çocukları ve torunları alt soy olarak kabul edilir. Çocukların saklı pay oranları, yasal miras paylarının yarısı oranındadır. Mirasın yarısı, eşit olarak çocuklara veya torunlara saklı pay olarak bırakılır.
Eş – Alt soy ile mirasçı olduğunda	Yasal miras payının %25’i	Miras bırakanın sağ kalan eşi, varsa altsoy ile birlikte mirasa dahil olur. Eşin saklı pay oranları, yasal miras payının dörtte biri olarak belirlenmiştir.
Eş – Üst soy ile mirasçı olduğunda	Yasal miras payının %50’si	Miras bırakanın alt soyu bulunmayıp, sadece üst soyu ile birlikte mirasçı olan eşin saklı pay oranıdır. Bu durumda eşin yasal miras payının yarısı saklı pay olarak korunur.
Eş (Alt soy ve üst soy yoksa)	Yasal miras payının %75’i	Miras bırakanın ne alt soyu ne de üst soyu bulunmadığında, tek başına mirasçı olan eşin saklı pay oranıdır. Bu durumda eşin yasal miras payının dörtte üçü saklı pay olarak korunur.
Anne ve Baba (Üst Soy) – Eşle birlikte mirasçı olduğunda	Yasal miras payının %25’i	Miras bırakanın anne ve babası, eğer miras bırakanın altsoyu yoksa saklı pay hakkına sahiptir. Üstsoyun saklı pay oranı yasal miras payının dörtte biri olarak belirlenmiştir.
Anne ve Baba (Üst Soy) – Eş olmadan mirasçı olduğunda	Yasal miras payının %50’si	Miras bırakanın alt soyu olmadığı ve eşi bulunmadığı durumda, anne ve babanın sahip olduğu saklı pay oranıdır. Bu durumda üst soyun yasal miras payının yarısı saklı pay olarak korunur.

Günümüzde saklı pay hesaplama programı gibi araçlar ise miras bırakanın mal varlığı üzerinden hesaplama yaparak süreci hızlandırır.

Saklı Pay İçin Hangi Dava Açılır?

Saklı pay hakkı ihlal edilen mirasçılar, saklı paylarını talep etmek için tenkis davası açarlar. TMK m.560 uyarınca bu dava, miras bırakanın saklı paya zarar veren işlemlerinin iptali ve denkleştirilmesini sağlar.

Miras hukuku alanında yaşadığınız tüm hukuki sorunlarda deneyimli bir avukatla çalışmak istiyorsanız Av. Hamza Bağırsakcı sizlere destek sunmaya hazır. Uyuşmazlıkların çözümü ve hukuki süreçlerinizin yönetimi için 0541 526 98 40 numarasından bize ulaşabilirsiniz.

Mirasta Tenkis Davası Nedir?

Tenkis davası, miras bırakanın tasarruf özgürlüğünü aşarak saklı paylı mirasçıların miras hakkına yaptığı tecavüzün giderilmesi ve miras bırakanın yaptığı tasarrufun saklı pay oranına kadar indirilmesi için açılan bir davadır.

“Tenkis davası, TMK’nın 560-562 maddelerinde düzenlenen, mirasbırakanın saklı payları zedeleyen gerek ölüme bağlı ve gerekse sağlararası kazandırmalarını kural olarak saklı payların karşılığını alamayan mirasçılar tarafından mirasbırakanın tasarruf sınırına çekilmesini amaçlayan, öncesine etkili, yenilik doğurucu davalardandır … Tenkis saklı payın yaptırımıdır ve saklı pay tamamlanıncaya kadar, önce ölüme bağlı tasarruflardan, bu yetmezse, en yeni tarihlisinden en eskisine doğru geriye gidilmek üzere sağlararası kazandırmalardan yapılır...” (Yargıtay 3.Hukuk Dairesi, 2014/15264 E., 2014/15265 K., 20.05.2015)

Kimler Tenkis Davası Açabilirler?

TMK m.560 uyarınca tenkis davası açma hakkı münhasıran saklı paylı mirasçılara tanınmıştır:

• Alt soy (çocuklar ve torunlar)
• Sağ kalan eş
• Anne-baba (yalnızca alt soy bulunmadığında)

Mirasçılık sıfatını kaybeden, mirastan feragat eden veya mirastan ıskat edilen saklı paylı mirasçılar bu davayı açamazlar. Saklı paylı mirasçıların alacaklıları ise, TMK m.562 uyarınca haklarının korunması için tenkis davası açabilirler.

Tenkis Davası Kime Karşı Açılır?

Tenkis davası, saklı payı ihlal eden kişilere karşı açılır.

Tenkis davası, TMK m.560 uyarınca aşağıdaki kişilere karşı açılır:

• Ölüme bağlı tasarrufla kazandırma yapılan kişiler (vasiyet alacaklıları, miras sözleşmesi ile lehine kazandırma yapılanlar)
• Sağlararası kazandırma yapılan üçüncü kişiler (bağış yapılan kişiler)
• Diğer mirasçılar (yasal/atanmış)
• İvazlı kazandırmalarda kazandırmanın gerçek değerini aşan kısım için kazandırma yapılan kişiler

Dava, tasarruftan yararlanan tüm kişilere karşı birlikte açılmalıdır. Davalılardan birinin ölümü halinde, davaya mirasçıları aleyhine devam edilir.

Tenkis Davası Açma Süresi, Yetkili ve Görevli Mahkeme

Tenkis davası için zamanaşımı süresi, mirasın açılmasından itibaren on yıl olarak belirlenmiştir.

Yetkili ve görevli mahkeme ise murisin son yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesidir.

Tenkis Davasında Yargılama Süreci

Tenkis davası sürecinde mahkeme, saklı paya tecavüz eden tasarrufların iptali veya azaltılması için gerekli adımları atar.

Mahkeme, yargılama sürecinde şu aşamaları takip eder:

1. Tereke değerinin tespiti:

• Miras bırakanın ölüm tarihindeki malvarlığı değeri
• Tenkise tabi sağlararası kazandırmalar
• Terekeye iade edilmesi gereken değerler

2. Saklı pay oranlarının hesaplanması:

• Mirasçıların yasal miras payları
• Her bir mirasçının saklı pay oranı
• Tasarruf nisabının belirlenmesi

3. Tenkis sırasının uygulanması (TMK m.570):

• Önce ölüme bağlı tasarruflar
• Sonra sağlararası kazandırmalar (en yeniden en eskiye)
• En son aile vakıfları ve aile yurdu kurulması

4. Kararın verilmesi:

• Tenkise tabi tasarrufların saklı pay sınırına indirilmesi
• Saklı payın tamamlanması için gereken miktarın tespiti
• Tenkis sonucu iade edilecek değerlerin belirlenmesi

Saklı Pay İhlali Durumunda Mirasçının Hakları Nelerdir?

Miras bırakan, vasiyetname veya sağlığında yaptığı bağışlarla bu saklı payları ihlal edebilir. Bu durumda saklı pay sahibi mirasçılar aşağıdaki haklara sahip olur:

●      Tenkis Davası Açma Hakkı: Saklı payı ihlal edilen mirasçılar, miras bırakanın tasarruf oranını aşan kazandırmalarının bu aşan oranda etkisizleştirilmesini mahkemeden talep edebilirler.

●      Tasarrufun İptali Davası: Saklı pay aleyhine miras bırakanın yaptığı tasarruflar hakkında tasarrufun iptali davası açılması mümkündür.

●      Miras Sebebiyle İstihkak Davası: Saklı payı ihlal edilen mirasçılar, miras bırakanın tasarruf oranını aşan kazandırmalarının bu aşan oranda etkisizleştirilmesini mahkemeden talep edebilirler.

Saklı Paylı Mirasçıyı Mirasçılıktan Çıkarma

Miras hukuku kapsamında, miras bırakanın saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilmesi için Türk Medeni Kanunu’nun 510. maddesinde belirtilen sebeplerin varlığı gerekmektedir.

510. maddede belirtilen önemli sebepler şunlardır:

●      Ağır Suç İşleme: Mirasçı, miras bırakana veya miras bırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse, miras bırakan onu mirasçılıktan çıkarabilir.

●      Aile Yükümlülüklerini İhlal: Mirasçı, miras bırakana veya ailesine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse, mirasçılıktan çıkarma mümkündür.

Mirasçılıktan çıkarma işlemi, miras bırakanın ölümünden sonra geçerli olacak bir düzenlemeyle (vasiyetname yoluyla) yapılır. Miras bırakan, vasiyetname de çıkarma nedenini açıkça belirtmek zorundadır. Aksi halde çıkarma geçersiz olur.

Mirasçılıktan çıkarılan kişi, saklı payını talep edemez ve tenkis davası açma hakkını kaybeder. Ancak çıkarma sebebinin gerçek dışı olduğu veya hukuka aykırı olduğu iddiasıyla mirasçılıktan çıkarma işleminin iptali için dava açılabilir.

Saklı Pay ile İlgili Yargıtay Kararı

“… Kanun koyucu, yasal mirasçıların bir kısmına, miras bırakanın tasarruflarıyla ortadan kaldırılmayan, dokunulamayan bir miras hakkı tanımıştır. Kanun koyucu tarafından tanınan bu hakka saklı pay (mahfuz hisse) denir. Kendisine saklı pay tanınan mirasçılara da saklı paylı mirasçı denmektedir … Miras bırakan saklı pay üzerinde dilediği gibi tasarrufta bulunamaz. Saklı paylı mirasçıların bu haklarını ortadan kaldıracak ölüme bağlı tasarruflarda bulunamaz” (Yargıtay 3. Hukuk Dairesi E. 2014/21093, K. 2015/2415, T. 17.02.2015)

“Mahkemece tenkis davasının belirsiz alacak davası niteliğine sahip olduğu dikkate alınarak 11.11.1994 günlü 4/4 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı uyarınca süratle dava konusu olup sabit tenkis oranına göre bölünemeyen malın, karar tarihindeki rayiç bedeline göre değeri belirlenmeli ve bu değerin sabit tenkis oranıyla çarpımından bulunacak naktin davacılara ödetilmesine karar verilmelidir. Belirtilen hususlar üzerinde durulmadan eksik incelemeyle yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiş, bu nedenle hükmün bozulması gerekmiştir.” (Yargıtay 7. Hukuk Dairesi, E. 2022/2207 K. 2022/5659 T. 29.09.2022)

“Mahkemece, davacı …….’ın davasının açılmamış sayılmasına, davalı ………’ye yönelik davanın husumetten reddine, dava konusu 296 ve 297 parseller yönünden tapu iptal ve tescil, 383 parsel bakımından ise tenkis istemlerinin kabulüne karar verilmiş ve karar davalı tarafından temyiz edilmiştir.

Dosya içeriği ve toplanan deliller ile mirasbırakan ………..’ın dava konusu 296 ve 2967 parsel sayılı taşınmazlarını davalı ……….’yü aracı olarak kullanmak suretiyle torunu olan diğer davalı …………’e mirasçılardan mal kaçırmak amacıyla muvazaalı şekilde temlik ettiği saptanarak bu parseller yönünden pay oranında tapu iptal ve tescil davasının kabulüne karar verilmesinde bir isabetsizlik bulunmamaktadır. Davalı …………’in bu parsellere yönelik temyiz itirazları yerinde değildir, reddine.

Davalı …………’in 383 parsel sayılı taşınmaza yönelik temyiz itirazlarına gelince; dava konusu 383 parsel sayılı taşınmazdaki payın mirasbırakan tarafından 8.10.1985 tarihinde davalıya…….. ‘e bağışlandığı, …….’in de diğer davalı …………..’yü aracı kullanarak taşınmazı devredip bilahare geri aldığı dosya kapsamıyla sabittir.”

Bu durumda dava konusu 296 ve 297 parsel sayılı taşınmazlar hakkında mahkemece, tapu iptal ve tescil kararı verildiğine göre, anılan parsellerin de terekeye dahil edilmesi ve bu parseller de gözetilmek suretiyle tenkis hesabının yukarıda belirtilen ilkeler doğrultusunda yapılması gerektiği açıktır” (Yargıtay 1. Hukuk Dairesi, E. 2015/489 K. 2015/2007 T. 11.02.2015)

Sıkça Sorulan Sorular

Miras hukuku kapsamında önemli yeri olan saklı pay konusunda merak edilenleri yanıtladık.

Kardeşlerin Saklı Payı Kalktı Mı?

Evet, 2007 yılında yapılan kanun değişikliği ile kardeşlerin saklı pay hakkı kaldırılmıştır.

Günümüzde kardeşler saklı paylı mirasçı sayılmamaktadır.

Saklı Pay Hakkının Kaldırılması Mümkün Mü?

Evet, saklı pay hakkı ancak TMK’da öngörülen iki halde kaldırılabilir:

1. Mirasçılıktan Çıkarma (Iskat)

• TMK m.510’da düzenlenen ağır suç işleme veya aile hukukundan doğan yükümlülüklerin ihlali.
• TMK m.511’de düzenlenen borç ödemeden aciz belgesi bulunan altsoyun cezai mirasçılıktan çıkarılması.

2. Mirastan Feragat

• TMK m.528 uyarınca resmi şekilde yapılan mirastan feragat sözleşmesi.
• İvazlı veya ivazsız olabilir.
• Mirasçının kendi iradesiyle gerçekleşir.

Bu haller dışında saklı pay hakkının kaldırılması mümkün değildir. Saklı pay, kanundan doğan emredici bir haktır.

Mirasçı Saklı Payından Feragat Edebilir Mi?

Evet, mirasçı saklı payından feragat edebilir.

Bu işlem miras bırakan ile mirasçı arasında yapılan mirastan feragat sözleşmesi ile gerçekleştirilir. Türk Medeni Kanunu’nun 528. maddesine göre, miras bırakan, bir mirasçısıyla karşılıksız veya bir karşılık sağlanarak mirastan feragat sözleşmesi yapabilir. Feragat eden mirasçılık sıfatını kaybeder.

Miras Bırakan Saklı Paylı Mirasçıları Mirasçılıktan Çıkarılabilir Mi?

Evet, TMK m.510 kapsamında miras bırakan saklı paylı mirasçıları mirasçılıktan çıkarabilir.

Çıkarma işlemi için geçerli bir gerekçenin bulunması ve vasiyetnamede çıkarma gerekçelerinin belirtilmesi gerekir.

Saklı Payın Hesaplanmasında Terekenin Değeri Nasıl Belirlenir?

Tereke değeri şu unsurların toplamından oluşur:

• Miras bırakanın ölüm anındaki malvarlığı değeri
• Miras bırakanın son bir yıl içinde yaptığı bağışlamalar
• Miras bırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı kazandırmalar
• Sigorta alacakları
• Terekeye iade edilmesi gereken değerler (Tereke borçları ve cenaze masrafları düşülür)

Saklı Pay ile Yasal Pay Arasındaki Fark Nedir?

• Yasal Pay: Mirasçının kanuni mirasçılık sıfatıyla alacağı paydır.
• Saklı Pay: Yasal payın belirli bir oranı olup, miras bırakanın tasarruf edemeyeceği kısımdır.
• Örnek: Miras bırakanın çocuğunun yasal payı 1/2 ise, saklı payı bunun yarısı yani 1/4’tür.
• Miras bırakan yasal payın saklı pay dışında kalan kısmında serbestçe tasarruf edebilir.

Mirasçılıktan Çıkarılan Kişinin Çocuklarının Hakları Nelerdir?

• Mirasçılıktan çıkarılan kişinin çocukları, çıkarılan kişinin yerine mirasçı olurlar.
• Çocuklar kendi saklı paylarını değil, çıkarılan kişinin saklı payını alırlar.
• Çıkarılan kişi hayatta olsaydı alacağı pay oranında mirasçı olurlar.
• Mirasçılıktan çıkarma sebebi çocukları etkilemez.